مطالعه و یادگیری یک هنر، فن و مهارت است که باید آن را آموخت و بکار گرفت. بنابراین رعایت دقیق شرایط در آن کاملاَ ضروری بنظر می رسد.
الف)شرایط مطالعه کننده:
برخی از نکات مهمی که شخص مطالعه کننده باید به آن توجه کند عبارتند از:
1- تعیین دقیق هدف و انگیزه کافی ولازم از مطالعه.
2- وضعیت بدنی صحیح در هنگام مطالعه و قبل و بعد از آن.
3- تصویر ذهنی مثبت از خود
4- ساختن تکیه گاههای ذهنی مناسب وتداعی های قابل قبول برای مطالعه.
(کلمات و واژه هایی را انتخاب کنید که برای شما حالت مثبت و با نشاطی را ایجاد کند و این کلمات را به هنگام مطالعه تکرار کنید.)
5- رفتار مطالعه، باید کاملاً مسلط وآرام و همراه با پذیرش خاص باشد.
6- حالت نشاط وشادابی فکری که دانشمندان از آن به بار عاطفی یاد می کنند عامل مهمی است برای افزایش درک و سرعت در مطالعه.
7- کسب و ایجاد عادات جدید در زندگی که به نحوی با روحیه کنجکاوی انسان تناسب داشته باشد.
8- احساس حضور نویسنده در هنگام مطالعه باعث ایجاد تمرکز حواس و فعال سازی ذهن می گردد. همانطور که با یک دوست صمیمی و محترم صحبت می کنید مطالعه نمایید.
9- تجسم هدف قبل از مطالعه عامل مهمی است که باعث آزادسازی نیروهای ذهنی می شود.
10- ارزیابی مناسب و به موقع از روند پیشرفت کار می تواند در راستای پرورش مهارتهای مطالعه نقش مهمی ایفا کند.
11- استفاده از تکنیک تصویرسازی و تخیل هویت یافته قبل از شروع مطالعه کمک خوبی برای بهبود مطالعه است.
12- استفاده از اکسیژن با استفاده از اجرای فنون صحیح تنفس (مثلاً تنفس 2،4،1).
13- استراحت های مناسب و صحیح زمینه مناسبی برای افزایش بازدهی در مطالعه ایجاد می کند.
14- توجه به بهداشت جسمی و مراقبت صحیح از چشم و گوش و دیگر اعضاء و جوارح و همچنین توجه به کیفیت تغذیه نقش مهمی در ارتقاء وضعیت مطالعاتی دارد.
ب) شرایط مکانی و فیزیکی محل مطالعه
1- حتی الامکان در مکان ثابت و مشخص مطالعه شود(البته وابستگی ومتکی شدن به یک محل محدود ممکن است در دراز مدت از توانمندیهای شخص بکاهد)
2- خلوت بودن محل مطالعه، میز مطالعه شما همیشه باید مرتب و منظم باشد. عادت دادن چشم به دیدن صحنه های موزون و هماهنگ باعث تقویت حافظه و افزایش خلاقیت می شود.
3- رفتن به کتابخانه های عمومی، انتخاب بعدی برای مطالعه فعال است.
4- مطالعه در مکان های پر رفت و آمد مانند پارکها و گردشگاه ها مناسب نیست و فقط جنبه سرگرمی و تفریح دارد.
5- دور کردن وسایل حواس پرت کن از محل مطالعه.
6- نور کافی و مناسب
7- از تابانیدن مستقیم نور در محل مطالعه خودداری شود.
8- رعایت دمای مناسب و همچنین استفاده از بوهای مطبوع در هنگام مطالعه خیلی مناسب و مؤثر است.
9- طراحی و دکوراسیون اتاق مطالعه باید با مطالعه تناسب داشته باشد.
10- از تزئینات و نصب تابلوهایی که در راستای اهداف واقعی شما نیست خودداری شود.
11- هوای آزاد واکسیژن کافی در محل مطالعه موجود باشد.
12- حتی الامکان جلوی میز مطالعه بسته باشد تا باعث حواس پرتی کمتری شود.
13- از استراحت زیاد ماهیچه ها در هنگام مطالعه باید احترازکرد نتایج تحقیقات نشان می دهد که انقباض اندک ماهیچه ها مفید است و دقت کار مغز را زیاد می کند.
14- میز و صندلی مطالعه باید مخصوص مطالعه باشد و حتی الامکان از انجام کارهای دیگر در آن محل خودداری شود.
ج) شرایط زمانی
1- بطور کلی مطالبی که قبل از استراحت نسبتاَ طولانی مرور شده بهتر به خاطر می ماند(تأثیر ضمیر ناخودآگاه)
2- تنظیم اوقات مناسب برای مطالعه، نتیجه کار را بهتر می کند.
3- مطالعه در زمان های کوتاه و پی در پی بسیار مؤثرتر از زمان های ممتد و طولانی است.
4- در هنگام خستگی جسمی و روانی، هنگام گرسنگی و ضعف مطالعه نکنید.
5- تخمین زمانی و کمی و کیفی قبل از مطالعه باعث افزایش کارآیی مغز می شود.
6- حتی الامکان در زمان های مناسب درس ثابت مطالعه شود.
7- تاثیر زمان مطالعه در همگان یکسان نیست. خودتان وضعیت مطلوب مربوط به خودتان را کشف کنید.
8- محدود کردن منطقی زمان در مطالعه تاثیر بسزایی در روند پیشرفت مطالعه دارد.
9- حضور در زمان داشته باشید. به میزانی که در زمان حال هستید تمرکز دارید.
10- دقیقاً در حین انجام مطالعه به هیچ عنوان به فکر نتیجه آن نباشید.
11- تا جایی که می توانید در آن لحظه خاص حضور داشته باشید.
12- مرور درس ها بلافاصله پس از اتمام کلاس های درس از عوامل اصلی پیشرفت تحصیلی بشمار می آید.
13- وقتی فکرتان در حین مطالعه، منحرف و متوجه موضوعات دیگر شد موقتاً مطالعه را به مدت چند دقیقه کوتاه متوقف کنید و سعی کنید در این چند دقیقه عامل اصلی منحرف کننده ذهن خود را بطور دقیق در یک کاغذ سفید یادداشت کنید تا فرصتی که حتماً مشخص خواهید کرد به آن مساله فکر کنید.
14- زمان های مربوط به هدفگذاری و تعیین برنامه برای استفاده موثر از زمان را به عالیترین شکل ممکن مصرف کنید.
15- سعی کنید پس از قرار گرفتن در محل مطالعه بدون از دست دادن کوچکترین لحظه ای، بلافاصله کار را شروع کنید.
16- هر وقت مطالعه موضوعی را تمام کردید یادداشت کنید که دفعه بعد چه کار خواهید کرد. برنامه جلسه آینده را به ذهن خود بدهید تا آمادگی ها و زمینه های لازم را ایجاد کند.
17- از هر فرصتی هر چند کوتاه برای مطالعه استفاده کنید.
چند نکته کلی برای کارآمدی بهتر مطالعه مطالب درسی
1- در فواصل زمانی کوتاه اما پیوسته درس بخوانید:
آمار نشان داده که ذهن انسان در زمان های کوتاه و مکرر بسیار متمرکزتر از زمان های طولانی عمل می کند. بنابراین حتی اگر فقط ده دقیقه برای درس خواندن فرصت دارید، آن را به فواصل زمانی کوتاهتر تقسیم کنید. همچنین بهتر است پس از هر ده دقیقه درس خواندن به خودتان استراحت بدهید. از آنجا که مغز انسان به منظور "ساخت پروتئین" و تجدید نیرو به زمان نیازمند است، این روش کارایی بسیاری دارد. زمان استراحت به مغز فرصت جذب آموخته ها را می دهد، در مقابل درس خواندن برای مدت زمان طولانی نه تنها کسالت آور است، بلکه باعث خستگی، ایجاد استرس و گیج شدن می شود، در نتیجه قدرت یادگیری را کاهش می دهد.
2- با خیالی آسوده استراحت کنید:
اگر زمان شما اجازه می دهد به منظور تجدید قوا، یک روز کامل را به استراحت بگذرانید. (مثلا" هر یک ماه یکبار ، مخصوصاً بعد از دادن یک آزمون آزمایشی، یک استراحت یک روزه یا نصفه روزه، به خود بدهید.) با این کار ممکن است احساس عذاب وجدان کنید و مرتبا با خود بگوئید : "باید امروز را هم درس می خواندم" و زمان گرانبهایی را که به استراحت تخصیص داده اید، با استرس سپری کنید. اما همانطور که در بالا اشاره شد، فراموش نکنید که در حالت استرس مغز اطلاعات جدید را جذب نمی کند. یک روز را به فراغت بگذرانید و احساس بدی از درس نخواندن خود نداشته باشید. فقط سعی کنید در این یک روز بیشتر به فعالیتهای مورد علاقه و خواب بپردازید. کمتر فعالیت ذهنی سنگین، مثل شرکت در بحثهای سیاسی یا دیدن چند فیلم سینمایی فلسفی و ... بپردازید. بیشتر به فعالیتهای سبک بدنی و ورزشی و نشاط آور بپردازید.
3- وضعیت جسمی خود را در نظر بگیرید:
در زمان‌هایی که خسته، عصبانی، حواس پرت و شتاب زده هستید درس نخوانید. زمانی که مغز انسان در حالت آرامش است، مانند یک اسفنج اطلاعات را جذب می‌کند، برعکس زمانی که استرس دارید، تلاش شما برای یادگیری بی فایده است، زیرا در چنین حالتی مغز اطلاعات را دفع می‌کند. هیچگاه در زمانی که فکر شما به چیزهای دیگری مشغول است، خود را مجبور به درس خواندن و یادگیری نکنید، این کار چیزی جز اتلاف وقت نیست. به همین دلیل همیشه توصیه می کنیم که به حواشی کنکور و نتیجه کنکور و حرف مردم و درکل، موارد استرس زا فکر نکنید.
4- درس ها را در همان روز مرور کنید :
زمانی که چیز جدیدی یاد می گیرید، سعی کنید در همان روز نکات مهمش را دوره کنید. با گذشت چند روز، برای یادآوری آن مطالب به تلاش بیشتری نیاز خواهید داشت. به هر حال یک مرور سریع در انتهای روز، باعث ماندگاری بیشتر در مغز و یادآوری آسانتر مطالب خواهد بود. مخصوصا" در مورد دروس اختصاصی و مطالب سنگین ، مرور و حل کردن چند تمرین ، چند ساعت بعد از تدریس ، بسیار مفید خواهد بود.
5- مرحله به مرحله پیش بروید:
ممکن است باور نداشته باشید که همیشه از کل به جزء و از بزرگ به کوچک رسیدن ، روش کارایی در امر یادگیری در سنین مختلف است. در زمان درس خواندن ابتدا سعی کنید یک درک کلی از مطلب داشته باشید سپس وارد جزئیات شوید، با این روش امکان موفقیت شما بیشتر می شود.
6- محیطی مناسب برای درس خواندن فراهم کنید:
برای مطالعه ی مفید داشتن جایی مخصوص این کار ضروریست. بهترین مکان برای مطالعه میز شخصی و اتاقی جدا از جریان های غیر درسی است. بهتر است میز مطالعه در کنج اتاق قرار داشته باشد به طوری که شما رو به دیوار قرار بگیرید. قرار گرفتن در محیطی بسته می تواند تا حد زیادی در حفظ تمرکز موثر باشد. از اطراف میز کار خود پوستر، مجله، کتاب غیر درسی، ضبط، تلفن وهر چیزی که حواستان را پرت می کند بردارید. تمام وسایل مورد نیاز برای مطالعه را روی میز قرار دهید تا هنگام مطالعه دائما مجبور نباشید از جای خود بلند شوید. نور اتاق مطالعه باید کافی و تلفیقی از نور سفید و زرد باشد. مثلا یک لامپ معمولی برای چراغ مطالعه و یک لامپ مهتابی برای اتاق. یا یک لامپ کم مصرف برای چراغ مطالعه و یک لامپ معمولی برای اتاق. چراغ مطالعه باید حداقل 30 سانتی متر با کاغذ فاصله داشته و اگر راست دست هستید در سمت چپ میز و اگر چپ دست هستید در سمت راست میز قرار گیرد.
مطالعه مقدس است پس همیشه درست پشت میز بنشینید یعنی تمام مفاصل بدنتان زاویه 90 درجه داشته باشند. هرگز هنگام درس خواندن لم ندهید. دستتان را زیر سرتان نگذارید. روی میز نخوابید و ... وهمیشه صاف بنشینید و هر وقت خسته شدید از جای خود بلند شوید. کمی داخل اتاق قدم بزنید و چند حرکت کششی انجام دهید سپس دوباره مشغول مطالعه شوید. حتی اگر میز مطالعه ی شخصی هم ندارید روی صندلی نشسته ودرس بخوانید چون روی زمین زودتر خسته می شوید و هرگز.هرگز.هرگز دراز کشیده و در رختخواب درس نخوانید.
تمام موارد بالا شرایط ایده آل برای مطالعه اند و لازم نیست همه این شرایط محیا باشند تا شما درس بخوانید. یادتان باشد کسانی در شرایطی کاملا متضاد با اینها به بهترین موفقیت ها رسیده اند. خودِ درس خواندن اصل است پس هیچگاه اصل موضوع را فراموش نکنید.
7- میزان خستگی مغزتان را در نظر داشته باشید :
8- با برنامه ریزی مناسب، درس خواندن را به عادت تبدیل کنید:
عموما" اگر ساعات مشخصی از روز را برای درس خواندن برنامه ریزی کنید، خیلی زود به آن عادت خواهید کرد. بدون تخصیص ساعات مشخصی از روز، ممکن است هیچگاه وقت درس خواندن پیش نیاید. یک روش مناسب برای این کار یادداشت کردن زمان در دفتر روزانه است، درست مثل اینکه از پزشک وقت گرفته اید. برای این کار می توانید از جدول برنامه ریزی اسکینر ،استفاده کنید.
9- هدف داشته باشید:
10- ناامیدی دشمن یادگیری است:
افرادی که دائما خود را به دلیل کندی در یادگیری سرزنش می کنند، حتی اگر پیشرفتی مناسب و قوه یادگیری بالایی داشته باشند، همواره در استرس به سر می برند. در مقابل افرادی که به خود و سرعت یادگیری شان اطمینان دارند، حتی اگر از هوش و استعداد کمتری نسبت به گروه قبل برخوردار باشند، نتیجه کارشان بهتر است، زیرا این افراد انرژی خود را صرف نگرانی و حساسیت های بی مورد نکرده، آهسته و پیوسته پیش می روند.
نکته ی آخر:
روش تست
o پس از آنکه اطمینان نسبی حاصل کردید که درس را یاد گرفته اید. پس از گذشت حداقل 48 ساعت و حداکثر 130 ساعت به سراغ تست ها بروید. حتما تست ها را با نمونه سوالات کنکور های سراسری سال های گذشته شروع کنید و بعد به سراغ نمونه سوالات آزاد و در نهایت به سراغ تست های تالیفی بروید.
o حتما از همان ابتدا تست ها را در زمان معین بزنید و برای هر تست عمومی به طور متوسط 30 ثانیه زمان در نظر بگیرید.
o پس از اتمام درصد خام خود را به این ترتیب محاسبه کنید:
تعداد صحیح ضربدر سه منهای تعداد غلط تقسیم بر کل سوالات ضربدر سه اگر این درصد زیر 50 باشد باید بدون تعارف بگویم شما هیچ چیز از درس نفهمیده اید و باید از اول درس را بخوانید. درصد ایده آل بالای 80 درصد است. البته گاهی درصد پایین در اثر کمبود زمان به وجود می آید. اگر اوایل به این موضوع برخوردید ، زیاد مهم نیست ولی بعد از چند سری تست زدن نباید وقت کم بیاورید.
